Hint felsefesi geleneksel olarak ruhsal ve gizemsel bir felsefedir. Hindistan genellikle ruhsal felsefenin beşiği sayılır. Hindistan’da en basit inançlar bile bir felsefe değeri taşır. Hint felsefesi dört döneme ayrılır:
1. İÖ 15. yy’dan İ.S 6.YY’a kadar süren Vedik dönem
2. İS 6. yy ’dan 10 YY’a kadar süren klasik ya da Brahman-Budacı dönem
3. 10. yy’dan 18.YY’a kadar süren klasik sonrası ya da Hinducu dönem
4. 18. yy’dan günümüze kadar gelen yeni dönem
Hindistan’a özgü ruhsal felsefenin ayırt edici niteliği ‘bireysel’
oluşudur. Bu felsefenin dış görünüş altındaki özü öğretilemez ve
öğrenilemez. Kişi, kendi kurtuluşunu sağlayacak bu özü ancak derin
düşünmesiyle elde edebilir. Bireysel derin düşünme gizemciliğin de
kaynağıdır. Bu bakımdan Hindistan, gizemciliğin de gerçek vatanı
sayılmalıdır. Bütün bu öğretilerin kaynağı Hindistan’ın asıl ve en eski
yerlileri oldukları kabul edilen Vedaların oluşturdukları Vedacılıktır.
Hindistan’ın ulusal ve en eski dini Vedizm’dir. Çoktanrıcı Vedacılık
giderek çoktanrıcılıkla tek tanırcılığı uzlaştıran Brahmanizm’i ve daha
sonra da bunların daha bir gelişmişi olan Hinduizmi doğurmuştur. İÖ 6.
yy’da bu öğretilerin birer reformu olarak ortaya çıkan Budizm ve Jainizm
ise Tanrı’dan pek söz etmez.
Hint çoktanrıcılığı, bir tek tanrının çok görünüşlerini dile getirir. Bu
bakımdan temelde bir tek tanrıcılıktır. Tüm doğa Brahman adı altında
tanrısal bir tek güç olarak soyutlanmıştır. Bu tek güç insanlara üç ayrı
tanrı biçiminde görünür:
Brahma
Vişnu
Şiva
Tek gücün üç ayrı görünüşü olan bu üç tanrının da teklikte çokluk olarak
çeşitli görünüşleri vardır. Örneğin Şiva’nın sekiz görünüşü vardır.
Brahma’nın tekilliği öğretinin ilkelerinin belirlenmesi açısından iyice
anlaşılıp bilindikten sonra tanrılar kolaylıkla birbirlerine de
dönüşürler. Örneğin Vişnu kimi yerde Rama, kimi yerde Krişna olur.
Evrensel varlığın birliği, çeşitli görevlerin gerektirdiği çeşitli
görünüşlerle böylece çoklaştırılmıştır. Kimi araştırmacılar Hint
mitolojisinin çeşitli mitolojilerin kaynağı olduğunu da ileri
sürmüşlerdir. Bu araştırmacıların saptadıkları pek çok akla uygun
kanıtlara örnek olarak baba tanrı Diyanus Pitar (Yunanlıların Zeus
Pater), gece tanrıçası Nakta (Yunanlıların Nyks), rüzgar tanrı Vata
(İskandinavların Votan), gök tanrı Varuna (Yunanlıların Uranus,
İranlıların Ahura)’sı gösterilebilir.
Hindistan’da, din, sanat ve felsefe gizemsel bir yapı içinde
birbirlerine karışmış olarak gelişmiştir. Rig-Veda insanlığın ilk kutsal
kitabıdır ve İÖ 1500 yıllarında düzenlendiği sanılmaktadır.
İlk ruhsal anlayışın ise Sümer uygarlığından sızdığı sanılan çoktanrıcı
bir evren anlayışı olduğu düşünülür. Zecharia Sitchin’de dünya tarihi
araştırmalarını, 12 gezegen türü diğer kitaplarında ve araştırmalarında
da aynı sava dayandırır. O da Sümerleri başlangıç kabul eder ve hatta
daha ileri giderek Sümer’lerin tanrılarının çok gelişmiş uzaydan gelen
bazı uygarlıklar tarafından eğitildiğini yine Sümer tabletlerine ve
destanlarına dayandırarak açıklamaya çalışır.
Rig-Veda, günümüzde de incelenen çok kalıcı ve sağlam bir ilke ileri sürmektedir:
“Varlığı varlaştıran eylemdir.”
Antikçağ Yunan Felsefesiyle onun üstüne kurulan daha sonraki
felsefelerin pek çok öğeleri eski Hindistan’da işlenmiştir. Budacılık,
bu açıdan, en bilinçli ve ilginç düşünsel yapıdır. Bununla birlikte
bütün bu ruhsal felsefeler, kabul edilir ki Veda’ların etkisi
altındadır.
Hint felsefesi
Vedacılık
Brahmanizm
Karma felsefesi
Dharma
Yoga
Samkya
Budizm
Hint Felsefesinin 4 Kuralı
Hint Felsefenin 4 altın kuralı vardır. Hint Felsefenin 4 altın kuralı vardır. Bu kurallar şöyledir.
” Karşına çıkan kişiler her kimse, doğru kişilerdir. Bunun anlamı şudur, hayatımızda kimse tesadüfen karşımıza çıkmaz. Karşımıza çıkan, etrafımızda olan herkesin bir nedeni vardır, ya bizi bir yere götürürler ya da bize bir şey öğretirler. “
” Yaşanmış olan her ne ise, sadece yaşanabilecek olandır. Hiçbir şey, hem de hiçbir şey yaşadığımız şeyi değiştiremezdi. Yaşadığımızın içindeki en önemsiz saydığımız ayrıntıyı bile değiştiremeyiz. “Şöyle yapsaydım, böyle olacaktı,” gibi bir cümle yoktur. Hayır, ne yaşandıysa, yaşanması gereken, yaşanabilecek olandır, dersimizi alalım ve ilerleyelim diye. Her ne kadar zihnimiz ve egomuz bunu kabul etmek istemese de, hayatımızda karşılaştığımız her olay, mükemmeldir. “
” İçinde başlangıç yapılan her an, doğru andır. Her şey doğru anda
başlar, ne erken ne geç. Hayatımızda yeni bir şeyler olmasına hazırsak, o
da başlamaya hazırdır. “
” Bitmiş olan bir şey bitmiştir. Bu kadar basittir. Hayatımızda bir şey sona ererse, bu bizim gelişimimize hizmet eder. Bu yüzden serbest bırakmak, gitmesine izin vermek ve elde etmiş olduğun bu tecrübeyle ileriye doğru bakmak daha iyidir. “
Budizm Nedir ? Buda (Buddha) Kimdir ? Öğretileri Neledir ?
Budizm, bugün dünya üzerinde yaklaşık 500 milyonu aşkın inananı bulunan bir dindir. İlk önce Hindistan’da ortaya çıkmış, daha sonra zaman içinde , Güneydoğu ve Doğu Asya’da (Çin, Japonya, Kore, Moğolistan, Nepal, Sri Lanka, Tayland ve Tibet gibi ülkelerde) yayılmıştır.
Farklı bakış açılarına göre din veya felsefe olarak tanımlanan Budizm’in hedefi, hayattaki acı, ızdırap ve tatminsizliğin kaynaklarını açıklamak ve bunları gidermenin yollarını göstermektir. Budizm’de öğretilerin ana çatısını meditasyon gibi içe bakış yöntemleri, reenkarnasyon denilen doğum-ölüm döngüsünün tekrarı ve karma denilen neden-sonuç zinciri gibi kavramlar oluşturmaktadır.
“Tarihî Buda” da denilen Siddhartha, Budizm’in kurucusu olarak kabul edilir. Siddhartha her şeye sahip olduğu, dünyadaki tüm sorunlardan uzak kaldığı bir sarayda yaşamıştır. Babası, oğlu Siddharta’nın ondan sonraki kral olmasını istemiş, oğlunun sokaklarda yaşlılığı, hastalığı ve ölümü görmemesi için kraliyet sarayından uzaklaşmasına fazla izin vermemiştir.
Siddhartha, Hint Tanrısı Brahma’ya hayatının sonuna kadar, kendini insanlığı acıdan kurtarmaya adayacağına söz vermiştir. Nedeni ise 29 yaşındayken hayatın gerçekte ne olduğunun,zenginliğin, lüks hayatın hiçbir mutluluk getirmediğinin, insanların yaşadıkları acıların ve önceki hayatının ne kadar anlamsız olduğunun farkına varmış olmasıdır.
Siddharta Buda 29 yaşındayken tek oğlu Rahula’nın doğumundan kısa bir süre sonra, çocuğunu, karısı Yasodhara’yı ve şehrini terk edip çilenin ve acıların kurtuluş yolunu aramaya koyulmuştur.
Altı yıl boyunca Ganj vadisinde çilekeşler gibi dolaşmış, ünlü din eğitmenleriyle bir araya gelmiş, onların yöntemlerini takip etmiş, çalışmış ve çilecilik öğretilerini sıkıca uygulamıştır. Fakat belli bir süre sonra bu dinlerin ve bilgilerinin onun amacına yönelik olmadığını anlayarak vazgeçmiştir. Onları bıraktıktan sonra, öncelikle derin düşünme (Meditasyon) teknikleriyle kendi yolunu aramaya başlamıştır. Diğer din öğretilerinin aşırılığını önlediği için bu durumu “orta yol” şeklinde tanımlamıştır.
Siddhartha Gautama’nın ölümünden sonra, hayat hikâyesi öğrencilerinden oluşan Sangha Topluluğu tarafından derlenmiş ve çok uzun bir süre sözlü olarak aktarılmıştır.
Gautama Buddha’nın ölümünün ardından toplam altı Budist Konsey düzenlenmiştir. Bu konseyler, öğretilerin Asya’nın farklı yörelerine yayılmasına, farklı anlayışların ortaya çıkmasına katkıda bulunmuştur. 20. yüzyıla gelindiğinde Avrupa ve ABD’de de ilgi görmeye başlayan Budizm, pek çok farklı mezhep ya da okula ayrılmıştır.
Budizm tarihi 2500 yıllık bir geçmişe sahip olmakla birlikte çok sayıda okulu ve sistemi de beraberinde getirmiştir. Budizm’de okul (vada), araç (yana) ve yol kavramları “Mezhep” kavramıyla örtüşmekte ve bu sözü edilen kavramların hepsi aynı anlama gelmektedir.
Bugün genelde kabul gören sınıflandırmaya göre, Budizmde başlıca dört akım vardır. Bunlar:
Güney Budizmi, Theravada, Güneydoğu Asya Budizm
veya Pali Budizmi olarak da bilinir. Takipçileri başlıca Bangladeş,
Çin, Kamboçya, Laos, Malezya, Myanmar, Sri Lanka, Tayland, ve Vietnam’da
bulunur.
Doğu Budizmi, Doğu Asya Budizmi, Çin Budizmi, Çin-Japon
Budizmi olarak da bilinen Mahayana’dır. Takipçileri başlıca Çin,
Japonya, Kore, Singapur, Vietnam ve Rusya’nın bazı bölgelerinde bulunur.
Kuzey Budizmi, Tibet Budizmi, Tibet-Moğol Budizmi,
Lamaizm, Vajrayana olarak da bilinir. Tibet, Moğolistan, Bhutan başlıca
olmak üzere Nepal, Hindistan, Çin, Rusya ve Türkî Orta Asya’da takip
edilir.
Batı ülkeleri: Budizm özellikle 20. yüzyılın ikinci
yarısından itibaren ABD, Avustralya, ve çeşitli Avrupa ülkelerinde de
yayılmıştır. Batı’da Budizmin dînî özelliklerinden çok felsefî ve
psikolojik özellikleri, meditasyon ve zihin terbiyesi unsurları
vurgulanmaktadır.
Dört Yüce Gerçek
Dört Yüce Gerçek, ve Sekiz Aşamalı Asil Yol bütün Budist okullarında itibar edilen öğretilerdendir. Budist yazmalarda kaydedildiğine göre, Dört Yüce Gerçek Gautama Buddha tarafından, aydınlanmaya ulaştıktan sonra verdiği ilk vaazda öğretilmiştir.
1. gerçek, Dukkha: acı hayatın ve varoluşun bir parçasıdır.
2. gerçek, Samudaya: acıların kaynağı arzu ve isteklerdir.
3. gerçek, Nirodha: istek ve arzular bırakılırsa acılar sona erdirilebilir.
4. gerçek, Magga: acıların sona erdirilmesinin yolu Sekiz Aşamalı Asil
Yol’dan geçer. Doğru kavrama, doğru düşünce, doğru söz, doğru eylem,
namuslu kazanç, doğru çaba, uyanıklık, ve doğru konsantrasyon.
Sekiz Aşamalı Asil Yol
Gerçek Bilgi,
Doğru Zihniyet,
Doğru Söz,
Doğru Davranış,
Doğru Yaşam Biçimi ,
Gerçek Çaba ,
Gerçek Dikkat ,
Gerçek Uyanıklık,
Sekiz basamak, üç başlıkta toplanır. Bunlar; bilgelik (ilk iki basamak), güzel ahlak ve ruhsal-manevi arınmadır (son üç basamak). Sekiz Asil Yol’un her basamağı “Samma” sözcüğüyle başlar. Bu sözcük, “doğru” ve “gerçek” kavramlarının tam karşılığıdır. Söz konusu kavramla benlik ve bencillik düşüncesi tamamen dışlanmıştır.
Sekiz Asil Yol’un tüm düşünceleri; ayırmadan, ötekileştirmeden birbirine bağlayıcı özelliği vardır. Buda’nın yolu aşırılıktan uzak bir yoldur. İlk iki basamak, tavır ve düşünce arasında bağlantı kurar. Bilinçli olma ya da bilinçsiz olma arasındaki ayrıma varmak için daima düşünme sürecindedir. Bu süreç, insanı etkin olmaya hazırlamaktadır. Üçüncü basamak ve sonraki iki basamak da ahlâkî davranışlara vurgu yapar. Son üç basamak ise; manevi boyutta ruhsal arınmadan bahseder.
Asil Yol kavramı, Budizm’de aşamalardan oluşan doğrusal bir yol anlamına gelmemektedir. Her basamak, aynı derecede öneme sahiptir, görünüşte birbirinden bağımsız gibi görünseler de aslında tam anlamıyla bir bütünlük içerisindedirler. Örnek gösterilecek olursa; basamaklarda yer alan “doğru söz” kavramı aynı zamanda “doğru davranış” ve “gerçek uyanıklık” kavramlarıyla bağlantı içerisindedir.
Budizm, farklı mezhepleri veya farklı Dünya görüşlerini içinde barındıran felsefe ve bilgeliktir.
Hem eski hem de günümüzdeki Budist okullarının, birinin Budist sayılabilmesi için çok az şartları vardır. Temel koşulları “Dört Yüce Gerçek” öğretisini kabul etmek ve sonraki temel yaşama tamamen hazır olmaktır.
Brahmanizm Nedir ? Bharma Dini ve Vedaların Önemi
Eski bir Hint dini olan “Brahma” dininin kuralları “veda”
denilen kitaplarda toplanmıştır, Veda’lar, farklı zamanlarda yazılmış
olan çeşitli eserlerden oluşan bir çeşit ansiklopedidir. Bu din
kitabının daha eskiye ait bölümleri bir takım ilâhilerden ve beyitlerden
oluşur. Daha yeni bölümleri ise bu ilâhi ve beyitlerin felsefi yorum ve
açıklamalandır. Fakat “Rigveda” denilen en eski bölümlerinde bile bazı
felsefi düşüncelere rastlanır. Söz gelişi bu en eski bölümlerde bulunan
ünlü bir beyitte “Tanrılar ve insanlar henüz yokken bu evrende acaba ne
vardı?” sorusu sorulur. Beyiti yazan Tanrıların varlığından hiçbir zaman
kuşkulanmaz, fakat Tanrıları evrenin bir parçası olarak kabullenir ve
onları evrenin yapısına dahil eder. Tanrılarında içinde bulunduğu bu
evrenin elbette bir başlangıcı
olacaktır. Acaba ilk sebep nedir? Bu soruyu Rigveda’nın yazarı, açık
olmayan bulanık birtakım fikirler öne sürerek, şöyle cevaplar: “Evren
var olmadan önce ne var olan ve ne de yok olan, yani varlık ile yokluk
arasında bir şeyin bulunması gerekir. Bu ne var ve ne de yok olan şeyin
yaratıcı bir güç olması gerekir. ” Yazar bu gücü doğanın yaratıcı gücü
ile karşılaştırdıktan sonra beyit şöyle son bulur; “Herhalde evrenin ne
olduğunu bilen bir kimse vardır. Yoksa bunu bilen biri yok mu?..”
Bu türden düşünceleri ilk felsefî açıklamalar olarak
benimseyebiliriz. Bunlar felsefe alanındaki ilk adımlar, ilk
denemelerdir. Bu sorular ile evrenin başlangıcı problemine bir biçimde
cevap aranmış oluyor. Görüldüğü gibi bu türden konular üzerinde
düşünmeye başlayan insana artık dinin kuralları yetmemektedir.İnsan
bunları eleştirmek, bunların dışına çıkmak gereksinimi duyar.
İlk kez Veda’larda belirsiz ve bulanık bir biçimde ortaya çıkan bu
anlayış, ilk felsefe anlayışıdır. Felsefi düşünce her yerde dinin inanç
ve mit’lerinden, tıpkı Veda’larda karşılaşıldığı biçimde, ayrılmaya
başlar. “Felsefi düşünce nerede ve ne zaman başlamıştır?” sorusunun
cevabı ancak şu olabilir: İnsan nerede kendi düşüncesiyle dinsel
inançlara karşı bir reaksiyon göstermiş ve inancın dışına çıkmak
gereksinimi duymuşsa o anda orada felsefî düşünce, saf ve gerçek
anlamda, başlamış olur.
Hint felsefesiyle ilgili bu örneklemeyi yeterli saymalıyız. Gerçi Hint felsefesi çok dikkat çekicidir.Hint felsefesi hiçbir zaman kendisini dinden tam anlamıyla soyutlayamamıştır. Bunun içindir ki Hint felsefesi, özellikle bir rahip felsefesi olarak kalmıştır.
